Wat verwachten we van onze kinderen in het omgaan met anderen, materialen en de omgeving? En hoe kunnen we kinderen helpen om dit te leren?

Naast ‘Zelfstandige Bewegingsontwikkeling’ en ‘Aandachtige verzorging’ is er in de visie van Emmi Pikler ook aandacht voor ‘Het Proces van Socialisatie’. Een kind leert, deels zelf en zeker ook van de volwassenen hoe samen te zijn met anderen, welke verwachtingen de maatschappij, waarin hij leeft, heeft en welke gewoontes en rituelen er zijn.

Dit sociale leren gebeurt via woorden, gezichtsuitdrukkingen, gebaren en het kind leert door zijn dagelijkse ervaringen.

Dit leren gebeurt middels onbewust en bewust leren van de volwassenen. Onbewust is, als je bijvoorbeeld de fles geeft en het kind zijn hoofd wegdraait, je niet meedraait met het kind. Hij leert dat de plek om te drinken met zijn gezicht naar je toe is. Bewust leren, gebeurt via woorden en begint meestal als de volwassenen een kind dingen gaan verbieden:”Nee, dat mag niet.” Het kind leert geleidelijk de do’s en dont’s van zijn omgeving.

In het proces van socialisatie leidt de volwassene. Ik herhaal ongeveer wat Emmi Pikler hierover zegt in haar eerste boek:”Wie anders leert het kinderen als wij het niet doen.” Wat hierbij belangrijk is: Het kind de mogelijkheid geven om zichzelf te kunnen zijn (eigen persoonlijkheid) wanneer wij hem onderwijzen. Dat wil zeggen dat we hem niet alleen goed moeten leren kennen, maar ook niet altijd moeten verwachten dat hij (onmiddellijk) gehoorzaamt. Het is van belang het kind vriendelijk en geduldig te begeleiden in dit proces van socialisatie.

Met name het tweede levensjaar van kinderen is voor beide (kind en volwassene) een moeilijk jaar. In deze periode kan een kind veel spanning en angsten ervaren en zichzelf ook sterk uiten. Hij heeft echter nog niet voldoende controle over zichzelf en vindt het moeilijk om regels te gehoorzamen. Hij leert nog!

We kunnen hierin ook niet te veel van een kind verwachten, maar we moeten geduldig zijn en precies dát verwachten, waarvan we denken dat hij het aankan. Soms kán hij niet gehoorzamen, omdat hij zichzelf aan het ontdekken is: wat is mijn relatie tot anderen en de wereld? En nogmaals: niet alles wat wij verwachten wordt meteen vervuld. Wanneer er echter gevaar dreigt, voor het kind zelf of voor een ander, dient de verwachting wel onmiddellijk vervuld te worden. Voorbeeld: Een kind rent richting de drukke straat, de volwassene rent naar het kind en haalt hem bij het gevaar weg. Verbale en non-verbale (ernstig/ geschrokken gezicht) informatie ondersteunt het weghalen:”Je kunt niet de straat op rennen!” of een kind slaat een ander kind hard op het hoofd: met een ernstig/ geschrokken gezicht:”Je kunt hem niet slaan, dat doet pijn.”

Door deze ervaringen en de verbale en non-verbale informatie leert het kind de verwachtingen, regels en gewoonten van de maatschappij.

De volgende adviezen kunnen helpen:

  • accepteer ook ‘nee’ van een kind (behalve in een gevaarlijke situatie);
  • maatschappelijke verwachtingen dienen geïntegreerd te worden (dat kost tijd!);
  • verwacht niet te veel van een kind (‘hallo’ of ‘dankjewel’ moeten zeggen, kunnen een kind verlegen/ beschaamd maken en een kind van deze leeftijd kan bijvoorbeeld niet lange tijd stil zitten);
  • wat later niet is toegestaan, moet vanaf het begin niet toegestaan worden (niet lachen als een jong kind aan iemands haar trekt of in de schaal met pap slaat);
  • verwachtingen moeten duidelijk zijn, wat kan niet (voorzien van een korte uitleg: ‘dat doet pijn’) en wat kan wel (‘je kunt op de grond slaan’);
  • wordt niet boos op het kind, hij is aan het leren;
  • spreek over het gedrag en niet over de persoonlijkheid, niet oordelen (dus niet ‘je bent stout’, maar ‘als je slaat doet dat pijn’);
  • probeer niet om het kind af te leiden, maar maak het makkelijker voor hem om iets te doen wat wel kan           (je accepteert hem en geeft hem een sociaal geaccepteerde optie: ‘Ik zie dat je boos bent, je kunt op de grond slaan’).

Als de volwassenen consistent zijn, accepteren kinderen de regels. Het is niet makkelijk, maar het kind leert, als de volwassene leidt op een rustige en liefdevolle manier.

Voor vragen over de sociale ontwikkeling van kinderen en het begeleiden hiervan kun je me een bericht sturen via pedagogischbegeleiden@gmail.com